چکیده مقاله سرگذشت مثنوی سیر العباد الی المعاد سنایی غزنوی (525ق) را در گسترة بررسیهای تطبیقی دنبال میکند. این منظومة کوتاه در میان آثار فارسی بیشتر از آثار مشهور ادبی فارسی در کانون پژوهشهای تطبیقی قرار گرفته است. مقاله با ارائة گزارشی از سیر مطالعات تطبیقی میان این اثر و دیگر آثار مشابه در ادبیات غرب و دنیای عرب، دیدگاههای متفاوت در بارة ریشهها و منشأ اندیشةههای این اثر را بررسی کرده و با نقد آنها به این نتیجه میرسد که سيرالعباد سنايي منظومهاي است با عمق و گسترهاي كه مصنف آن از علوم طبيعي و نجوم و عرفان و فلسفه و عقاید ماوراء الطبيعه و همة شاخههاي دانش روزگار خويش بهره جسته و تار و پود منظومة خود را از چندين ديدگاه هستي شناختي، مذهبي، اخلاقي و فكري- فلسفي تنیده است. هر كدام از اين انديشهها تا سنتهاي فكري فلسفي كهن درسه فرهنگ ايران باستان، يونان و اسلام ريشه دارد. اين سه تمدن در شكل گيري نگرش فلسفي و جهانبيني روزگار سنايي نقش مهمي داشتهاند. بنا براين نميتوان گفت سنايي تنها تحت تأثير يكي از اين فرهنگها یا اثر خاصی بوده است. کلید واژهها: سیر العباد الی المعاد، حکیم سنایی ، ادبیات تطبیقی شايد در ميان آثار ادبي فارسي كمتر اثري به اندازة، منظومة 800 بيتي سير العباد الي المعاد حكيم سنايي غزنوي (525 ق) از لحاظ تأثير و تأثرهاي ادبي و روابط بينامتني با ديگر آثار ادبي جهان توجه منتقدان و محققان را به خود جلب كرده باشد. اين اثر كه بيش از ديگر آثار سنايي اسباب شهرت جهاني وي را فراهم كرده، به زبانهاي متعددي ترجمه شده است. سیرالعباد از آنجا در کانون توجه دنیای مسیحیت قرار گرفت که برخی آن را به عنوان منبع آلیگیری دانته در تألیف کمدی الهی که از کتابهای سه گانة مهم مسیحیت است معرفی کردند. در نتیجه از آن زمان به بعد آن را با سه كتاب مهم ادبيات مسيحي مقايسه كردهاند: نخست با شاهكار چهارده هزار بیتی ادبيات ايتاليا، كمدي الهي (تألیف 1321 م.) نوشتة آلیگیری دانته، دوم با منظومة انگليسي بهشت گمشده، اثر جان ميلتون شاعر انگليسي (1667م.) (حميدي، 1365 : 32،35، و همو 1369: 47، 66) و سوم با رمان مشهور سلوك زائر نوشتة جان بانيين، نويسندة انگليسي پروتستان مذهب (حامدي، 1382: 340 و 354 و فتوحی، 1385)، رمان رزها[1] اثري ناتمام از مؤلفي ناشناخته در فرانسة قرن سيزدهم (فرهودیپور، 1385)،. از سوي ديگر پژوهشهايي در زمينة شباهتهاي سيرالعباد سنايي با رساله الغفران اثر ابوالعلاء معري شاعر عرب (د: 449ق/ 1070م.) و معراجنامة پيامبر اسلام نيز صورت گرفته و كتابها و مقالات متعددي در اين باب به رشتة تحرير در آمده است.3 ريشة اصلي اين بررسیهای تطبیقی در شباهتهاي ساختار روايي و بنمايههاي اين منظومه با آثار مشهور جهان است از جمله آثار فوق و نیز رساله الغفران اثر ابوالعلاء معري شاعر عرب (د: 449ق/ 1070م.)، رؤياهاي محي الدين ابن عربي، رسالة حي ابن يقظان ابن سينا و قصة ابن طفيل. بن ماية اين نوع آثار شرح يك سفر روحاني است به عالم پس از مرگ كه شباهت بسيار به معراجنامههاي اسلامي در زبان عربي دارد. در باب مقايسة سير العباد با كمدي الهي دانته (1321) و ديگر آثار مقالات زيادي نوشتهاند. و از رهگذر همين منظومه، اروپاييها بويژه دانتهشناسان در قرن بيستم به شخصيت و انديشه و آثار حكيم سنايي توجه بليغي نمودهاند. در این مقاله روند بررسیهای تطبیقی سیرالعباد را به ترتیب تاریخی به تصویرمیکشیم آنگاه به معرفی ونقد دیدگاههای محققان مختلف در بارة تأثیر وتأثرات و خاستگاه اندیشه و ساختار متن میپردازیم
[1]. Roman de la Rose |
تعداد بازدید : 2755 خرید و دانلود | 3,000 تومان گزارش تخلف به پلیس سایت |